Klaar voor de start: het 33e Aliasbestuur is altijd in het hok te vinden en aanwezig op borrels en activiteiten. Wat zich verder achter de schermen afspeelt, kun je lezen in de wekelijkse bestuursblog! Leon schrijft over de keuzes die wij maken en hoe we eigenlijk op een intuïtieve olifant zitten.
We zijn allemaal olifanten, en ons bewustzijn is een mens dat bovenop die olifant zit. Dat is de grootste les die ik heb geleerd uit een boek waar ik in bezig ben, The Righteous Mind van Jonathan Haidt. De olifantenmetafoor is een krachtige, en ik zal hem daarom iets beter uitleggen.
Wij mensen kunnen redeneren en plannen voor de toekomst. Dat zijn vaardigheden die we als geen enkel ander dier beheersen, en die ons best wel bijzonder maken. Ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat we verschillende keuzes kunnen afwegen op basis van de consequenties, en dat we opgedane ervaringen kunnen gebruiken om ervan te leren.
Maar dit is slechts een deel van het verhaal. Waar het denken over de hersenen en geest sinds de Verlichting enorm gefocust is op rationalisme; de kracht van redelijkheid en logisch denken, is een aanzienlijk deel van ons gedrag gebaseerd op intuïtie. Dat zit zo: de vaardigheid van redeneren is pas relatief laat in onze hersenen terechtgekomen. De verre voorouders van de mens hadden genoeg aan dezelfde hersencapaciteit als de meeste grote apen, die al hun keuzes baseren op intuïtie. Toen bij de homo sapiens het nadenken en redeneren erbij kwam, waren onze hersenen allang geprogrammeerd om te handelen naar wat goed voelt – niet naar wat argumentatie of afweging je vertelt. In eerste instantie handel je, en daarna pas volgt de rechtvaardiging; dus hoezeer je ook kunt denken dat je een beslissing bewust hebt genomen, er bestond al een intuïtieve voorkeur voor die beslissing waardoor je bewustzijn ging redeneren dat die beslissing de beste was. Kortom, je zit op een olifant die bepaalt waar je heen gaat; jij hebt geen idee wat voor routes of afwegingen die olifant bedenkt, maar elke keer dat de olifant een afslag neemt, rechtvaardig je zijn keuze door argumenten te bedenken voor die afslag. Neem gerust even de tijd om dit te verwerken (had ik zelf echt wel even nodig) – als je het nog aankunt om verder te lezen, zie ik je graag zo weer.
Topper, welkom terug! Misschien denk je na het lezen van wat hierboven staat: wat kan ik hier nou concreet mee? Is het überhaupt mogelijk om jezelf van de olifant af te gooien, en zelf de koers te bepalen?
Het korte antwoord is nee, maar gelukkig kun je de kennis wel in je voordeel gebruiken. Want zo kun je je realiseren dat iedereen eigenlijk het beste voor heeft met de wereld, hoe erg je het ook oneens kunt zijn met iemand. Iedereen heeft zo z’n eigen morele wereldje, voortkomend uit zijn/haar/hun intuïtieve gevoelens over wat goed is en wat slecht. Je kunt dus wel eindeloos blijven argumenteren met iemand, maar dat zal je niet verder brengen als je allebei heel eigenwijs je eigen olifant blijft verdedigen. Productiever wordt het pas als je inziet dat de ander ook een betere wereld voor ogen heeft. Niemand is moreel ‘puur’ of honderd procent goed; we doen allemaal maar wat, en juist mensen van wie je voor je gevoel extreem veel verschilt streven uiteindelijk hetzelfde na als jij: een betere, fijnere, meer rechtvaardige wereld. Ik weet dat het in tijden van COVID-19 misschien juist goed kan zijn om ver van elkaar af te staan, maar hopelijk kun je toch wat met deze les.
Comments are closed